ÇOCUK EĞİTİMİNDE DOĞRU VEYA YANLIŞ YAKLAŞIMLAR

(Ebeveyn Eğitim Serisi-1)

Günümüz anne-babaların çocuk yetiştirilmesi konusunda genel olarak yaptıkları ve çok bilinen doğru veya yanlış yaklaşımları sırasıyla ve konu konu ele alacağız. Bir eğitim serisi olarak tasarladığımız bu çalışmaları yüz yüze seminerler ve uzaktan yayınlar şeklinde sizlerle paylaşacağız. Yazılarımızın dili ve konsepti çocuk yetiştirme konusunda çok ihtiyaç hissedenler ile az ihtiyaç hissedenlere yönelik düzenlenmiştir. Kendini yeterli gören ebeveynler içinde bilgi düzeyinde olmasa da duygusal düzeyde bir yenilenme ve canlanma sağlayabilir. Ebeveyn Eğitim Serisi-1'de disiplin konusu ele alınmıştır.

Aşırı Disiplin ve Gevşek Disiplin

Aşırı disiplinden yana anne-babalar veya çocuk bakımından sorumlu kişiler olur olmaz kurallar ile yaşamı zorlaştırmaktan başka bir şey yapmazlar. Kendilerinin inandıkları ve tasarladıkları kalıplara göre yetiştirmeye çalışırlar. En küçük hataları ısrarla düzeltirler. Böylece sessiz, sakin, dürüst çocuklar yetiştirirken bir taraftan da küskün, çekingen, kolay etkilenen, huysuz, kırılgan ve özgüvenlerini ortadan kaldıran çocuklar yetiştirirler. Gevşek disiplinde ise sonsuz bir hoşgörü varken boş vermişlik de vardır. Temelinde de çocuk özgür olmalıdır düşüncesi vardır. Her dediği yapılmalı ve ona sevgi verilmesi yeterlidir anlayışı hakimdir. Bu çocuklar da bencil, sabırsız ve anlayışsız oldukları belirtilmektedir. Sonuç olarak sıkı disiplin çocukları pasifleştirirken gevşek disiplin de şımartılmasına neden olmakta ve olgunlaşmasını engellemektedir.

O zaman uygulanacak disiplin orta düzey olmalıdır sonucu da çıkmamalıdır. Yani biraz sıkı biraz da gevşek disiplinden başka bir uygulanmalıdır anlatmak istediğimiz. Disiplin hayatın düzenli yaşanması demektir. Sadece yaramazlık yaptığı zaman uygulanacak kurallar olmamalıdır. Her zaman uyulması gereken bir yaşam tarzı olmalıdır. Anne-babalar bu konuda önceden hazırlık yapmalıdır. Konuyla ilgili ortak kararlar almalıdırlar. Uyulması gereken kurallar net ve anlaşılır bir şekilde belirlenmeli ve mümkünse çocuğun kurallar hakkında fikirleri alınmalıdır. Birlikte belirlenen kurallara uyum daha kolaylaşır. Önceden belirlenmeyen kurallara çocukların uyması mümkün değildir. Öte yandan annenin evet dediğine baba hayır derse çocuğun kafası karışır. Anlık olarak haz ilkesine göre kendisini mutlu eden kararlara uyum sağlar. Anlık hazlar da anlık mutluluklar ve başarılar getirmektedir. Konuyla ilgili araştırmalar çocuklarda sabretmeyi, beklemeyi, bekleme sürecini nasıl yönetmesi gerektiğini öğretmek strese dayanıklı, ilerleyen yaşlarında sadece duygusal ve sosyal değil akademik olarak da güçlü bireyler yetiştirildiğini kanıtlamaktadır. Genelde çocukların olumsuz davranışlarına tepki gösterilir. Oysa istenilen davranış gösterildiğinde takdir edilmesi davranışın devam etmesi için gereklidir. Bazen de yanlış bile olsa verdiği çabayı da takdir etmeli ve daha sonra bunu düzeltebileceği açıklanmalıdır.

Örnek olaylar:

·         Bir davranışın gerçekleşmesinden önce:

-          Örneğin ağlayarak istediklerini yaptırmaya çalışan çocuğa öncesinden sizi ne kadar rahatsız ettiğini ve nasıl davranması gerektiğini açık bir dille ile kızmadan, sakin bir dille ifade etmelisiniz.

-          Sokağa çıkar çıkmaz tuvalet ihtiyacı olduğunu belirten çocuğun önceden bu ihtiyacının giderilmesi gerekir.

-          Model olmak önemlidir. Sabah uyanınca ebeveynlerden biri yüzünü yıkamıyorsa muhtemelen çocuk bunu kopyalayacaktır. Ebeveynlere rağmen yıkamıyorsa ilk gün sadece ellerini yıkayıp bir defa yüzüne sürmesi istenebilir. Bir davranışın alışkanlık haline gelmesi için 3 hafta uygulanması gerekir. Daha sonra bu yüzünü 3 defa yıkamaya çıkarılarak son aşamada da istenilen düzeye ulaşılır. Aynı şekilde yemek seçen anne-babalar varsa muhtemelen çocuk da yemek seçecektir.

 

·         Davranışın gerçekleştiği sırada:

-          Davranışın sebeplerini ve yapma amacını araştırmak ve uygun açıklama yapmak gerekir.  Yemeğini yemediğin veya bitirmediğin zaman yeterince beslenmediğini düşünüyorum ifadesine benzer açıklamalar yapılmalıdır.

-          Korku nedeniyle anne-babasının yanında yatmak isteyen çocuk doyuma ulaşmamış bir sevgi ihtiyacı ya da kardeş kıskançlığı olabilir. Bazen / çoğunlukla internette yaşına uygun olmayan görüntülerden de kaynaklanabilir.

 

·         Davranış gerçekleştikten sonra:

-          Zamanında uyumayınca dinlenemiyor ve sağlıklı büyüyemiyorsun. Odanı dağınık bıraktığında aradığını bulamıyorsun. Benden yardım istemenden önce odanı toplaman/düzenlemen gerekir. Yine bulamazsan benden yardım isteyebilirsin.

Yorum: İstenmeyen bir davranışın öncesinde davranışa yönelik bilgilendirme ve uygulama süreçleri yaşanmalıdır. Bunun için yapılması gerekenler anlatılmalı (bilgi verilmeli), nasıl yapılacağı gösterilmeli, yapılan sürekli hale getirilmeli (bir gün, iki gün yapıp bir gün yapmamak olmamalı), istenmeyen davranış yapıldığında ceza verilmemeli, sabırlı olunmalı, sevecen ve sakin bir şekilde açıklama yapılmalıdır.

https://www.adeldanismanlik.com/hazza-ulasmak-icin-hazzi-erteleyebilelim/, Erişim tarihi 04.03.2022.

https://www.tamamlayicisaglik.com/blog/aile/cocuklarda-disiplin-nasil-saglanir, Erişim tarihi 04.03.2022.

Yılmaz, H. (2004). Sevgili Anne Babacığım Lütfen Bu Kitabı Okur Musunuz!.., Çizgi Kitabevi, Konya.